Enerji Bağımlılığı: Türkiye Ekonomisinin Zayıf Karnı

Türkiye ekonomisi, uzun yıllardır enerji ithalatına dayalı bir yapı nedeniyle büyük maliyet baskılarıyla karşı karşıya kalmıştır

Türkiye ekonomisi, uzun yıllardır enerji ithalatına dayalı bir yapı nedeniyle büyük maliyet baskılarıyla karşı karşıya kalmıştır. Enerji ithalatının maliyetleri, hem ülkenin dış ticaret dengesi hem de ekonomik sürdürülebilirliği üzerinde derin bir etki yaratmıştır. Özellikle Brent petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar, bu sorunun temel kaynaklarından biri olmuştur. 20. yüzyılın ortalarından itibaren enerji fiyatlarının uluslararası piyasada dalgalı bir seyir izlemesi, Türkiye gibi enerji ithalatına bağımlı ülkeler üzerinde olumsuz etkiler yaratmıştır.

Brent petrol fiyatları, 20. yüzyılın sonlarından itibaren giderek artmış, 2000'li yıllarda ise dramatik değişiklikler göstermiştir. 2002 yılında varil başına 25-30 USD seviyelerinde olan Brent petrol fiyatları, 2012-2014 yıllarında 100 USD/varil seviyelerini aşmış ve bu durum Türkiye’nin enerji ithalat maliyetlerini artırmıştır. 2022 yılına gelindiğinde enerji ithalatı maliyeti 80 milyar USD’ye ulaşarak toplam ithalatın yaklaşık %20’sini oluşturmuştur. Bu maliyet yükü, ülkenin cari açık probleminde önemli bir rol oynamış, enerji ithalatı bağımlılığı Türkiye’nin ekonomik dengelerini uzun yıllar boyunca zorlamıştır.

Döviz kuru dalgalanmaları, ithal enerji maliyetlerini daha da artıran bir diğer önemli etkendir. Türk Lirası’nın değer kaybettiği dönemlerde enerji maliyetlerinin katlanarak artması, sanayi sektöründe maliyet baskılarına yol açmıştır. 2018 ve 2022 yıllarında yaşanan döviz krizleri, sanayi girdilerinde %30’a varan maliyet artışlarına neden olmuştur. Özellikle enerji yoğun sektörlerde faaliyet gösteren firmalar, döviz kurundaki bu dalgalanmalar karşısında zor durumda kalmıştır. İmalat sanayiinde enerji girdisinin üretim maliyetlerindeki payı, döviz dalgalanmalarının yoğun olduğu yıllarda %15-20 seviyelerine kadar çıkmıştır.

Enerji maliyetlerindeki bu artış, Türkiye’nin küresel rekabet gücünü de olumsuz yönde etkilemiştir. Demir-çelik, kimya ve otomotiv gibi enerji yoğun sektörlerde faaliyet gösteren ihracat odaklı firmalar, yüksek enerji maliyetleri nedeniyle karlılıklarını azaltmak zorunda kalmıştır. Bunun sonucunda, bu sektörlerin uluslararası pazarlarda rekabet gücü zayıflamıştır. Örneğin, 2010-2020 yılları arasında enerji yoğun sektörlerde ihracatın büyüme hızında belirgin bir yavaşlama gözlemlenmiştir.

Türkiye, enerji maliyetlerini azaltmak ve bu bağımlılığı kırmak için çeşitli adımlar atmıştır. 2020-2022 yılları arasında uygulanan enerji verimliliği politikaları, üretim süreçlerini kısmen iyileştirmiştir. Ancak bu çabalar, Türkiye’nin enerji ithalat maliyetlerini tamamen azaltmak için yeterli olmamıştır. Yenilenebilir enerjiye yönelik yatırımlar, özellikle güneş ve rüzgar enerjisi gibi yerel kaynakların devreye alınması, enerji maliyetlerini düşürmede kritik bir rol oynayabilir. Bu kaynakların daha geniş bir ölçekte kullanılması, Türkiye’nin hem enerji maliyetlerini azaltmasına hem de küresel rekabet gücünü yeniden kazanmasına yardımcı olacaktır.

Türkiye’nin enerji politikalarında köklü bir dönüşüm gerçekleştirmesi gereklidir. Enerji bağımlılığını azaltmak için yenilenebilir enerji projeleri hızlandırılmalı, enerji verimliliği artırılmalı ve yerli kaynaklardan maksimum düzeyde yararlanılmalıdır. Bu adımlar, yalnızca enerji maliyetlerini düşürmekle kalmayacak, aynı zamanda ekonomide sürdürülebilir büyümeyi destekleyecektir.

Uzun vadeli bir perspektiften bakıldığında, Türkiye’nin enerji maliyetleri üzerindeki bu yükü azaltması, ekonominin daha güçlü ve rekabetçi bir yapıya kavuşmasına olanak tanıyacaktır. Enerji bağımlılığı, Türkiye ekonomisinin zayıf karnı olmaya devam ederken, çözüm odaklı politikaların uygulanması, gelecekte bu zayıf noktanın bir fırsata dönüşmesini sağlayabilir. Türkiye’nin bu sorunu çözme potansiyeline sahip olduğu, doğru adımlar atıldığında başarının kaçınılmaz olduğu unutulmamalıdır.