BAĞIMLILIKLA MÜCADELE

 

DAVRANIŞ-TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞININ TANIMI, TİPLERİ VE NEDENLERİ

    Davranış-Teknoloji Bağımlılığının Tanımı: Varlığı bile kişiyi rahatlatabilen, sosyal hayatı önemli derecede etkileyen, insan ilişkilerini sekteye uğratan bir durumdur. Teknolojik aletler (bilgisayar, telefon, televizyon, tablet gibi) ile aşırı uğraş içinde olma, her an kullanma zorunluluğu hissetme durumudur. Onlar olmadan hiçbir şey yapamıyorum, duramıyorum gibi söylemlere neden olan kontrol dışı eğilim durumudur. “elektronik bağımlılığı”dır.

    Bağımlılık, normal dışı bir davranıştır; bireyin fiziksel, biyolojik ve ruhsal işlevleri üzerinde sorun yaratarak, bireyin dengesini ve düzenini bozan davranışlar bütünü “davranış bağımlılığı”dır. Belirli bir davranışın, normal dışı düzen ve sıklıkla sergilenmesi sonucu bireyin bedensel, psikolojik ve toplumsal yapı ve işlevlerinde dengesini yitirmesi, düzeninin bozulması ve ortama uyum sağlayamaması davranış bağımlılığıdır.

  Davranış-Teknoloji Bağımlılığının Tipleri: Birçok davranış bağımlılığı vardır. Sosyal medya bağımlılığı, oyun bağımlılığı, online alışveriş bağımlılığı, dijital içerik-video bağımlılığı, televizyon bağımlılığı, kumar bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, seks bağımlılığı, marka bağımlılığı, fiziksel egzersiz bağımlılığı, temizlik bağımlılığı, yemek yeme bozuklukları bunlar arasındadır. 

   Davranış-Teknoloji Bağımlısı Bireylerin Özellikleri: Davranış-teknoloji bağımlısı bireyler topluma göre daha yalnız, özgüveni, farkındalığı düşük, sanal ortamda kendini gerçekleştirme olanağı bulan bireylerdir (sosyal medyada ya da oyunlarda olmak istediği profilleri edinerek, bu şekilde prestij kazanarak, oyunlarda seviye atladıkça güçlenen sanal karakterlerle). Sevilme, beğenilme ve değerli olduğunu hissetme ve hoşnut olunmayan özelliklerden bağımsız bir kimlik yaratma arzusu olan bireylerdir. İş ya da eğitim dışında sosyal aktiviteleri de bu platformlarda devam ettirme çabası içinde olan, hayatını planlamada sorun yaşayan kişilerdir. Bu özellikler sosyoekonomik ya da kültürel olarak dezavantajlı gruplarda daha sık görülmektedir. Davranış-teknoloji bağımlığı için toplumun her kesimi risk altındadır, herkes bağımlı olabilir. Özellikle pandemi sonrası iş ve eğitim için artan teknoloji kullanımı, süre kısıtlamalarının bu dönemde rafa kaldırılmış olması hatta kullanımın bir zorunluluk haline gelmiş olması riski arttırmaktadır. Ayrıca teknoloji uygulamalarının herkesin kullanımına uygun, basit arayüzlerle geliştirilmesi, kolay kullanım imkanı sunması, zaman ve maliyet açısından avantajlı olması kullanımı dolayısı ile bağımlılık riskini arttırmaktadır.

    Davranış-Teknoloji Bağımlılığının Nedenleri ve Sonuçları; Birçok nedeni vardır. Kişilik özellikleri; Bireylerin yoğun bir şekilde ait olma, kendini kanıtlama, ifade etme, üstünlük kurma, haz alma, risk alma ve heyecan arama gereksinimi hissetme davranış-teknoloji bağımlılığı için bir nedendir. Ayrıca, aile ilişkilerinin bireyin olumlu kişilik gelişimini destekleyecek özellikte olmaması ve pozitif psikososyal gelişimin engellenmesi de davranış teknoloji bağımlılığı için risk oluşturur. Bireyin etkili baş etme becerilerindeki yetersizlikler de davranış-teknoloji bağımlılığı için bir risktir. 

       Psikopatoloji; Dürtü kontrolü olmayan, davranışın sonuçlarına odaklanmadan davranışın hazzına odaklanan antisosyal kişilik bozukluğu davranış-teknoloji bağımlılığının bir nedeni olabilir. Depresyon hem neden hem sonuçtur. Kendini karamsar değersiz ve umutsuz hisseden ve içindeki boşluğu doldurmak isteyen birey davranış-teknoloji bağımlılığına yönelebildiği gibi, davranış-teknoloji bağımlılığı “diğer herkes çok mutlu ve iyi durumda, ben niye böyleyim” algısı geliştirerek depresyona neden olabilir. 

      Değişen Dünya koşulları; Birçok şeyi kısa zamanda yapmamızı gerektiren hızlı yaşam koşulları içerisinde internet kullanımının kolaylaştırıcı olması, satış-pazarlamada online ortama yönlendiren bir piyasanın olması ve buna yönelik hizmetler sunulması (yapay zeka aracılığı ile konuştuğumuz şeylerin önümüze reklam olarak düşmesi gibi) teknoloji ortamını daha fazla kullanmaya iterek davranış-teknoloji bağımlılığı riskini arttırmaktadır. 

        Davranış-teknoloji bağımlılığının fiziksel, psikolojik ve sosyal birçok sonucu vardır. Bağımlı birey fiziksel olarak; hareketsizlik sonucu sırt-boyun ağrıları, gözlerde yanma batma, karpal tünel sendromu, boyunda sinir sıkışmaları, yeme ve uyku düzeninde değişiklikler, psikolojik olarak; düşük özgüven ve intihara eğilim, aile içi ve toplumsal şiddet, sosyal olarak; etkinliklerden kaçınma, bozuk arkadaş ilişkileri, işsizlik ve kötü zaman yönetimi problemleri yaşamaktadır.