İnsanlığın gelişiminin tarih boyunca farklı aşamalardan geçtiği görülmektedir. Toplum yapısı olarak avcı toplumu ile başlayan gelişim sürecini sırasıyla tarım toplumu, sanayi toplumu ve bilgi toplumu takip etmiştir. “Toplum 1.0” avcı toplumunu, “Toplum 2.0” tarımsal faaliyetler yapan tarım toplumunu, “Toplum 3.0” sanayi devrimi ile seri üretime başlayan sanayi toplumunu, “Toplum 4.0” ise bilgisayarın icadı ve bilgi paylaşımın başlamasıyla oluşan bilgi toplumunu temsil etmektedir.

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan baş döndürücü değişikliklerin ve gelişmelerin etkisi ile özellikle yirminci yüzyılın sonlarına doğru yeni kavramlar ortaya çıkmıştır. Yapay zekâ (AI), robotik, nesnelerin interneti (IoT), otonom araçlar, 3D yazıcılar, nanoteknoloji, biyoteknoloji, arttırılmış gerçeklik, enerji depolama ve kuantum bilgi işlem gibi gelişmekte olan teknolojik atılımlar toplumsal yapıyı da etkilemiş olup “Toplum 5.0” olarak adlandırılan yeni bir toplum yapısı oluşmuştur. “Toplum 5.0” veya diğer adıyla “Süper Akıllı Toplum” (Super Smart Society) Toplum 4.0 üzerine kurulmuş, refah içinde yaşayan ve insan merkezli bir yaklaşımı hedefleyen bir bilgi toplumu türü olarak tanımlanmaktadır.

Toplum 5.0, 2017 yılında gerçekleşen CeBIT fuarında ilk kez kamuoyu ile paylaşılmıştır. Japonya yaşlanan nüfus, azalan doğum oranı, nüfus azalması ve bozulan altyapı gibi sorunlar ile karşı karşıya olan ilk ülkelerden birisidir. Japonya tüm bu sorunları Toplum 5.0 aracılığıyla çözmek istemiştir. Toplum 5.0, önceki dört toplumdan izler taşımakla beraber, kazanımları açısından bilgi toplumundan yararlanarak oluşturulmuştur. Bu toplumun merkezinde “insan” ve “insanın yaşam kalitesi” yer almaktadır.

 Toplum 5.0’ın temel hedefleri yaşlanan dünya nüfusuna karşı çözümler geliştirilmesi, sanal dünya ile gerçek dünyanın beraber işler hale getirilmesi, nesnelerin internetinden toplumun çıkarları gözetilerek faydalanılması, çevre kirliliği ve doğal afetler için çözüm yolları üretilmesidir. Toplum 5.0'ın belirlenen hedefleri, küresel sorunları çözmek ve sürdürülebilir toplumlar yaratmak için Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen 17 “Sürdürülebilir Gelişim Hedefi” ile uyumludur. Bu hedefler doğrultusunda “Toplum 5.0”ın fayda sağlayacağı alanlar ve ne tür yenilikler getireceği hakkında bilgiler de Keidanren tarafından 9 başlık altında toplanmıştır. Bu başlıklar şehirler ve bölgeler, enerji, afet önleme, sağlık, tarım ve besinler, lojistik, ürün ve hizmetler, finans ve kamu hizmetleri olarak sayılabilir.

Toplum 5.0 felsefesini dünyada ilk ortaya koyan ve bu işin mimarı olan Japonya, teknolojideki yetkinliği ile akıllı fabrikaların unsurlarını oluşturan nesnelerin interneti (IoT), makinalar arası iletişim (M2M), endüstriyel robotlar, sensörler ve yarı iletkenler, robotik lojistik çözümler (taşımacı robotlar, konveyörler gibi), endüstriyel üreticilere yönelik yazılım programları ve sistemler, bulut ve uçta hesaplama (edge computing) gibi alanlarda ileri teknoloji çözümler ile Toplum 5.0'ı tüm endüstrilerde ve sosyal faaliyetlerde kullanmayı hedeflemektedir. Bunun yanında “akıllı üretim/akıllı fabrikalar” alanındaki uzmanlığını dünyaya ihraç etmeyi de hedefleyerek ekonomik zenginliğine katkı sağlama amacı gütmektedir. Japonya için bir büyüme stratejisi olarak tanımlanan Toplum 5.0’ın öncelikli beş stratejik alanı sağlıklı yaşam süresinin uzatılması, hareketlilik devriminin gerçekleştirilmesi, yeni nesil tedarik zincirinin oluşturulması, uygun altyapının geliştirilmesi ve finansal teknolojinin geliştirilmesi şeklindedir.

İçinde bulunduğumuz Endüstri 4.0’dan sonra, Türkiye’nin Toplum 5.0’a geçişini destekleyecek çalışmalara başlanılmıştır. TÜBİTAK tarafından Haziran 2016’da Türkiye sanayisinin dijital olgunluk seviyesini belirlemek amacıyla “Yeni Sanayi Devrimi: Akıllı Üretim Sistemlerine Yönelik Kilit ve Öncü Teknolojiler Önceliklendirme” anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları, Türkiye sanayisinin dijital olgunluk seviyesinin Endüstri 2.0 ile Endüstri 3.0 arasında olduğunu göstermektedir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Türkiye Verimlilik Gelişim Haritası Projesi kapsamında 2016 yılında Endüstri 4.0’a ilişkin farkındalık seviyelerini tespit etmek amacıyla bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Türkiye sanayisinin mevcut durumuna ilişkin önemli araştırmalardan biri de İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından gerçekleştirilen “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2018” araştırmasıdır. Araştırmanın en önemli sonuçlarından birisi Türkiye’de 2018 yılında bir önceki yıla göre orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payının azalırken orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payının artmasıdır.

Ülkemizin dijital dönüşüm süreci devam etmekte olup önümüzdeki günlerde sürecin 5 önündeki engellerin kaldırılacak çalışmaların yapılması gerekmektedir. Türkiye’nin yüksek teknoloji üreten ülkeler arasına girebilmesi önemlidir. Nitelikli insan kaynağına yapılacak yatırımlar ve güçlü bir Ar-Ge altyapısı ile dijital teknolojilerin yurtiçinde üretilmesi ülkemizin dijital dönüşümüne çok ciddi katkılar sağlayacaktır. Ülkemizin Toplum 5.0 hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için gerekli aksiyonlar alınmalı, eylem planlarını oluşturulmalı ve sürecin tüm katılımcıların desteği ile yürütülmesi sağlanmalıdır.

Kaynak:BTK